Januari 2024
Kasteel verduurzaamd zonder verlies karakter
VV+ Opvallend
Kasteel Wijchen is van oorsprong een laat-middeleeuws kasteel gelegen in het Gelderse Wijchen. Om het eeuwenoude bouwwerk toekomstbestendig en integraal toegankelijk te maken, werd het kasteel in anderhalf jaar tijd volledig onder handen genomen en gerenoveerd.
Het kasteel Wijchen, dat zowel museum als gemeentehuis is, heeft een vrijwel vierkante plattegrond die wordt omsloten door een gracht. Daarbinnen ligt het U-vormige hoofdgebouw dat gecombineerd is met een markante toren en op elke hoek een arkeltoren. De binnenplaats wordt omsloten door een vooruitspringend volume waarin een poort is aangebracht en waarboven zich een kapel bevindt. Een van de gevels langs de binnenplaats heeft een open galerij die uniek is voor Nederland.
Bouwkundig
De renovatie behelsde zowel bouwkundige aanpassingen als een herziening van de installaties, beiden ontworpen en uitgewerkt door B&I ontwerp en advies. Een van de opvallendste maatregelen is de glazen overkapping van de binnenplaats. Door ook de benodigde constructie – inclusief 10 m lange balken – volledig in glas uit te voeren, is het zicht op de toren zo transparant mogelijk gehouden. Dit in combinatie met het feit dat het dak zich op 8 m hoogte bevindt, heeft ervoor gezorgd dat het karakter van de binnenplaats behouden is gebleven.
Tevens creëerde de architect op deze manier een centrale ontvangst met balie waar bezoekers in stijl zijn te ontvangen: zowel toeristen die voor het museum komen als de gemeenteambtenaren voor de raadszaal of aankomende echtparen voor de trouwzaal. Verder zijn de historische kelders gerestaureerd en is het interieur aangepakt. Dit was door een renovatie in de jaren ’90 namelijk modern en wit gemaakt. Een weliswaar pragmatische aanpak, maar ook eentje die niet bij het karakter van het kasteel paste.
Elektrische installaties
‘Passend bij het kasteel’ was ook een uitdaging voor E-installateur Modderkolk uit Wijchen. De volledige elektrische installatie is namelijk verwijderd en opnieuw ontworpen en aangelegd met volle aandacht voor het middeleeuwse karakter van het gebouw. Zo is er veel energie gestoken in de verlichting die in elke ruimte de juiste sfeer moest brengen. Niet alleen door de juiste kleur te kiezen, maar ook door passende armaturen te gebruiken en uiteraard een goede lichtregeling.
Om het kasteel bovendien ‘toekomstbestendig’ te maken, is er veel aandacht besteed aan duurzaamheid. Erwin van Eldijk van Modderkolk: ‘Naast het toepassen van ledverlichting, hebben we ook aanwezigheidsdetectie aangebracht zodat de verlichting niet hoeft te branden wanneer er niemand aanwezig is. Dit in combinatie met een goede regeling zorgt ervoor dat overal de juiste sfeer is te creëren zonder onnodig energiegebruik. Er zijn geen pv-panelen geplaatst, omdat deze niet onzichtbaar te plaatsen zijn en daardoor het historische karakter van het kasteel niet behouden zou blijven.’
Drie warmtepompen
Qua duurzaamheid konden de W-installaties een nog grotere bijdrage leveren. Zo werd er oorspronkelijk gebruik gemaakt van een cv-ketel en hoge temperatuurverwarming. Deze is aangevuld met drie lucht/water-warmtepompen in splituitvoering tot een bivalent systeem. Hiermee wordt het cv water tot ongeveer 45 °C verwarmd. Deze warmte wordt meegegeven aan de ventilatielucht en tevens aan de radiatoren die hiermee zijn verworden tot lage temperatuurverwarming.
Roland Dekkers, technisch directeur van DKC totaaltechniek uit Nijmegen: ‘Verder hebben we een uitdaging gehad in het aanleggen van vloerverwarming onder de met glas overdekte binnenplaats. Dat betekende letterlijke: alle klinkers eruit, vloerverwarming plaatsen en alles weer terugleggen. Andere uitdagingen lagen in het realiseren van de sparingen in de dikke muren. Daarbij moet je soms ook met het kasteel meebewegen. Dus waar je normaal strak en recht aanlegt, waren de krommingen in de muren in bepaalde gevallen leidend.’
Ook legde het bedrijf een volledig nieuw ventilatiesysteem en luchtbehandelingssysteem aan, waardoor meer ruimtes gelijktijdig zijn te gebruiken. Hierbij is gekozen voor een gebalanceerde ventilatie met een variabel volumesysteem, waarbij het noodzakelijk was om alle kleppen te dempen om geluidsoverlast te voorkomen. Dekkers: ‘We hadden het geluk dat in de betreffende ruimtes lambrisering is aangebracht waarachter we onze installatietechniek konden plaatsen. Wel moesten we creatief zijn om de lucht overal in voldoende mate binnen te krijgen vanwege het gebrek aan ventilatiekanalen. Maar ook dat is – onder meer door roosters – prima gelukt.’
Tekst: ing. Marjolein de Wit - Blok
Fotografie: Cor Bouwstra
Meer weten over innovatieve technieken en ontwikkelingen?
Meld u dan nu aan voor onze gratis nieuwsbrief.