April 2019

Nieuw gebouw UvA wordt zelflerend

Opvallend

Om Nederland wereldwijd bij de top in Artificial Intelligence (ai) en informatica te laten behoren, zullen het rijk en de universitaire wereld meer studenten en onderzoekers moeten vasthouden. Hoe kan dat nu beter dan met lab 942, de nogal mysterieuze naam voor het nieuwe fnwi-complex van de Universiteit van Amsterdam dat in 2021 op Science Park Amsterdam verrijst? lab 942 wordt namelijk zelflerend.

De Faculteit Natuurwetenschappen, Wiskunde en Informatica (FNWI) van de Universiteit van Amsterdam (UvA) is op de huidige locatie uit zijn hemd gegroeid. Niet zelden zitten er vier- tot vijfhonderd studenten in de collegebanken van deze faculteit. Het opleidingsniveau is – nog steeds – van wereldklasse. Daarom liggen er nu uitbreidingsplannen klaar voor een 14.000 m² groot complex dat data met de UvA en haar onderzoekers zal gaan uitwisselen en waar vooral ook gevarieerd ai-onderzoek plaatsvindt.
Volgens een ained-studie, gepubliceerd in december 2018 en uitgevoerd door tno, werd opschaling zo langzamerhand wel tijd. ained staat voor Artificial Intelligence Nederland, een samenwerkingsverband van Topteam ict, tno, vno-ncw, icai en nwo, met ondersteuning van Denkwerk en de Boston Consulting Group. Ondanks een sterke toestroom van studenten en een hoge ranking in ‘peer reviewed’ tijdschriften dreigt ons land namelijk achterop te raken. In een wereld waarin de platformen van gafa (Google, Apple, Facebook en Amazon) steeds meer controle over onze persoonlijke informatie krijgen, is het van doorslaggevend belang dat Nederland kennis van ai gebruikt om onze positie op vele vlakken veilig te stellen.

Natuurlijke ventilatie

Naarmate het ontwerp vordert en met bouwpartners afspraken gemaakt zijn, komen meer naar details voren. Minimaal gebruik van grondstoffen staat voor lab 942 centraal. De honingraat, het modulaire frame, wordt opgevuld met hout, glas, gerecycled staal en 3D-sculpturen in overleg met het personeel, de onderzoekers en studenten van fnwi. De UvA wil dat de visualisatie-, robo- en gamelabs ook van buitenaf te zien kunnen zijn. Toepassing van groen en natuurlijke ventilatie moeten tegelijkertijd zorgen voor een aangenaam binnenklimaat.
Hoe de FNWI vervolgens die kennis en expertise uit het gebouwbeheer voor ‘slimme technologie’ gaat inzetten, ligt aan bij welke gebruikers het concept het meeste aanslaat. ained werkt de komende tijd ondertussen een strategische visie uit om ai in de Nederlanse samenleving te implementeren. Volgens de eu-commissie is dat hard nodig, anders verliezen we volgens FNWI de race om onze belangen ten opzichte van de vs en China veilig te stellen, vooral op gebied van vervoer, privacy en energie. Het Amsterdam Data Science op het gelijknamige park bundelt kennis en it-talent. lab 942 zal daarin straks de fysieke rol vervullen.

Ruwe contouren

Hoe lab 942 eruit gaat zien? Daarover is weinig bekend. Alleen de ruwe contouren staan vast. Architectenbureau Benthem Crouwel – eveneens verantwoordelijk voor het getransformeerde Goede Doelen Gebouw aan de Zuidas – heeft eind vorig jaar de Europese aanbesteding gewonnen voor lab 942, de werknaam voor het complex. Straks komen daar drie instituten te zitten: voor Informatica, voor Logic, Language and Computation, en het Innovation Center for Artificial Intelligence. Big Data en verwerking van informatie spelen een voorname rol. Zowel in het ontwerp als de aanpak heeft Benthem Crouwel daar rekening mee gehouden. Het ontwerp fungeert als het ware als een honingraat: de hoofdconstructie is modulair van opzet en bestaat uit recyclebaar of, waar mogelijk, uit circulair materiaal. Verspreid door het gehele gebouw ‘lezen’ sensoren continu data voor de vertrekken uit. Sensoren meten niet alleen geaggregeerde data van (aantallen) mensen die zich op bepaalde plaatsen op verschillende tijden in het gebouw bevinden, maar ook het aantal lux, de luchtvochtigheid, temperatuur en CO₂-concentratie.

Modulaire opbouw

Het FNWI gebouw is ook demontabel. Van al de componenten zal op termijn waarschijnlijk een materialenpaspoort worden gemaakt zodat de te vervangen onderdelen op andere plekken in de gebouwde omgeving een nieuwe toepassing mogen vinden. Circulariteit is immers de komende stap in duurzaam bouwen. Tussen ontwerp en de uiteindelijke oplevering (volgens planning september 2021) heeft Benthem Crouwel overigens al ingecalculeerd dat de houten vloer voor het atrium wordt verplaatst en dat veel van de binnenwanden een andere bestemming krijgen. Modulaire opbouw maakt dat relatief gemakkelijk.
Naast efficiënt energiegebruik – oftewel ‘just in time’ afstemming tussen vraag en (duurzaam) aanbod – zal het fnwi-gebouw nog meer voordelen opleveren. Want wat te denken van schoonmaak- en onderhoudsploegen die in de uren wanneer veel van het universitair personeel, de studenten en PhD-onderzoekers is vertrokken, op basis van geaggregeerde data de ruimtes gericht kunnen schoonmaken of dat installateurs in staat zijn om, precies op tijd, de nodige reparaties uit te voeren?

Tekst: Tseard Zoethout, freelance journalist.
Fotografie: Industrie

Meer weten over innovatieve technieken en ontwikkelingen?
Meld u dan nu aan voor onze gratis nieuwsbrief.