Batterijsystemen rukken op

Vorig jaar bevond 41 procent van het totale wereldwijde batterijvermogen zich in China.

Steeds goedkoper

De toegenomen populariteit van de thuisbatterij gaat gepaard met een daling van de aanschafkosten van batterijsystemen. In 2023 lag de prijs van lithium-ion-batterijen, de basis van nagenoeg alle opslagsystemen, bijna vijf keer zo laag als tien jaar eerder. Dat maakt het rendabeler om in batterijopslag te investeren. Voor een thuisbatterij met 3 kWh aan capaciteit betalen consumenten tegenwoordig ongeveer 3.000 euro.
De verkoopprijzen voor batterijen verschillen overigens sterk per batterijtype. De meest verkochte lithium-ion batterijen gaan van de hand voor prijzen tussen 200 en 800 euro/kWh, waarbij de meeste bedrijven hun batterijen aanbieden tussen 430 en 650 euro/kWh. De onderzoekers analyseerden de prijzen van webshops van verschillende batterijproducten. In de gevallen waarin het batterijen betreft zonder extra opties, variëren de prijzen tussen 165 en 515 euro/kWh, met een gemiddelde prijs van 339 euro/kWh. Batterijopslag met geïntegreerde omvormer doet tussen de 425 tot 630 euro/kWh, met een gemiddelde prijs van 482 euro/kWh. De prijzen van slimme batterijsystemen met geïntegreerde omvormer en de mogelijkheid om de batterij te bedienen op basis van dynamische elektriciteitsprijzen variëren tussen 330 en 825 euro /kWh. Voor dit type batterij moet de klant gemiddeld 610 euro/kWh neerleggen.
Ook de markt voor grote, commerciële batterijsystemen zal naar de verwachting van DNE Research toenemen. Wel zijn er in dit segment volgens hoofdonderzoeker Medarac wat meer uitdagingen. Hij noemt de transporttarieven, lange vergunningstrajecten en een onduidelijk overheidsbeleid. Ontwikkelingen die een remmende werking op de investering kunnen hebben. Toch verwacht hij dat ook deze markt de komende jaren nog verder zal groeien.
Medarac: ‘Het onderscheid tussen enerzijds de particuliere markt en de markt voor commerciële opslagsystemen is belangrijk, omdat het residentiële segment verantwoordelijk is voor een zeer groot aantal installaties en het commerciële segment een sterke invloed heeft op de stijging in opslagcapaciteit. Zo maken grote batterijsystemen dus slechts 0,2 procent uit van het totale aantal geïnstalleerde batterijen in Nederland, tegenover 98 procent kleinschalig systeem. Deze grote batterijsystemen waren echter wel verantwoordelijk voor 46 procent van de gestegen opslagcapaciteit, tegenover een bijdrage van 33 procent van kleinschalige systemen.’

Forse stijging verkopen lijkt begin van groeicurve

Drie scenario’s

De forse stijging die de verkopen vooral in 2023 laten zien, lijkt het begin van een groeicurve te zijn voor de Nederlandse batterijsector, waagt het onderzoeksbureau te voorspellen. De onderzoekers hanteren drie scenario’s voor hun groeiprognose: laag, basis en hoog. In het beste geval verwelkomt de Nederlandse markt dit jaar maar liefst 1.430 MWh aan batterijen, in het slechtste scenario is dat 470 MWh.
In het basisscenario wordt ervan uitgegaan dat de groei van de residentiële en commerciële sectoren zal plaatsvinden volgens het tempo dat de marktspelers hebben gerapporteerd in het onderzoek, nadat zij al hun bedrijfsresultaten voor de eerste helft van 2024 kenden. De verwachting voor de utiliteitssector is gebaseerd op een conservatievere benadering, waarbij alleen de projecten worden meegenomen die op het moment van onderzoek al bekend waren en zijn bevestigd voor 2024. Op basis hiervan kan volgens de onderzoekers een verkoop worden verwacht van ten minste 472 MWh aan batterijsystemen in de residentiële sector, 245 MWh in commerciële systemen en meer dan 224 MWh in de utiliteitssector.
Een gedetailleerde analyse van de scenario’s toont aan dat in 2024 in het lage scenario de verkopen in de residentiële sector naar verwachting 20 procent hoger zullen zijn dan in 2023 en 30 procent hoger in de commerciële sector, terwijl de verkopen vijf keer zo hoog zouden kunnen uitvallen in het hoge scenario. Voor de systemen in de utiliteitssector is in de scenario’s een conservatieve methode gebruikt, waarbij alleen de bekende projecten na de eerste zes maanden van 2024 werden meegenomen. Op basis van deze methodologie zou de utiliteitssector in het lage en basisscenario iets hogere verkopen kunnen verwachten dan de verkopen in 2023, en in het hoge scenario een verdubbeling van de omvang.
In het trendrapport durven de onderzoekers ook wat verder vooruit te kijken. Naar 2030 om precies te zijn, het kalenderjaar waarvan Tennet eerder stelde dat Nederland 9 GW aan batterijen nodig heeft. De beheerder van het hoogspanningsnet heeft die raming overigens inmiddels al bijgesteld naar 5 GW. Maar als Nederland desondanks zou gaan voor 9 GW vermogen in 2030 – en met een opslagtijd van 2 uur – zou het geïnstalleerd vermogen in dat jaar 18 GWh bedragen.
De onderzoekers verwachten dat de grens van 10 GWh opslagcapaciteit al in 2026 wordt geslecht. Daarvan eisen thuisbatterijen 5,2 GWh op. In theorie kan ons land in 2030 zelfs over 56 GWh kunnen beschikken. Medarac: ‘Maar aangezien de groei van de residentiële en commerciële sector in het huidige tempo zou leiden tot onrealistisch hoge totale capaciteiten, is een beperking ingevoerd die is gebaseerd op de zonne-energiecapaciteit. Dit brengt de verwachte opslagcapaciteit in 2030 in de residentiële sector op bijna 17,6 GWh en in de commerciële sector op bijna 20,4 GWh.’

De onderzoekers verwachten dat in 2026 de opslagcapaciteit van thuisbatterijen al uitkomt op zo’n 5 GWh.

China lijstaanvoerder

In 2023 is het wereldwijde batterijvermogen bijna verdubbeld ten opzichte van 2022 en heeft het een niveau van 85,7 gigawatt bereikt. De belangrijkste bijdragen aan deze groei komen van China, de Verenigde Staten, Europa en de rest van Oost-Azië. Mondiaal gezien valt met name de rol van China op. Vorig jaar bevond 41 procent van het totale wereldwijde batterijvermogen zich in dit land, veel meer dan bijvoorbeeld de Verenigde Staten (24 procent) en de Europese Unie (15 procent). Maar dat is niet het enige. China was ook verantwoordelijk voor de productie van meer dan de helft van de in Europa verkochte batterijsystemen. Een ruime meerderheid van de in Europa verkochte systemen is van Chinese origine, waardoor de Europese ontwikkeling van batterijsystemen sterk afhankelijk is van China.
Ondanks de mooie groeicijfers is er nog genoeg te doen. In Europees en internationaal verband is Nederland nog een hele kleine speler. Zo maakt de Nederlandse batterijopslagcapaciteit slechts 1,7 procent uit van de totale 36 GWh Europese batterijopslagcapaciteit. De ontwikkelingen in de markt voor batterijen mogen dan positief stemmen, enige bescheidenheid is wel gepast. Binnen Europa bevinden Nederlanders zich met hun opslagcapaciteit in de middenmoot. De gemiddelde batterijopslagcapaciteit per hoofd van de bevolking in Europa is 48,4 Wh. Oostenrijk staat aan kop met de hoogste geïnstalleerde opslagcapaciteit van 236,6 Wh per hoofd van de bevolking, gevolgd door Duitsland met 142,5 Wh. Nederland scoort met 34,9 Wh per hoofd van de bevolking net onder het Europese gemiddelde.
De Net-Zero Industry Act heeft batterijen aangewezen als een van de sleuteltechnologieën van de energietransitie en daarmee ook van de toekomstige energie-economie. Ook concluderen vele studies dat een toekomstig energiesysteem niet zonder voldoende energieopslag kan. Het rechtvaardigt de stelling dat de batterijmarkt een grote potentie heeft. Kan Nederland daarop inspelen? Hoofdonderzoeker Medarac: ‘Als het ministerie van Klimaat en Groene Groei werk wil maken van zijn eigen ambitie om Nederland meer geld te laten verdienen met de energietransitie, dan biedt de batterijmarkt grote kansen. Maar dat vraagt wel om duidelijke doelstellingen voor de batterijsector, slimme ondersteuning en nieuw beleid dat aansluit op de Europese wet- en regelgeving die de komende jaren geïmplementeerd zal moeten worden.’

Financiële ondersteuning

Een veel gehoorde kritiek op het beleid van de Nederlandse regering betreft het onvoorspelbare beleid. Een duurzaam energiebeleid kan niet bestaan zonder een stimulerende overheid die daarvoor de financiële middelen beschikbaar moet stellen. DNE Research laat in haar rapportage ook enkele spelers in de markt van batterijen aan het woord en stelt hen de vraag of zij inderdaad vinden dat investeren in kleinschalige thuisbatterijen en grootschalige batterijen zonder financiële ondersteuning een verstandig besluit is.
Jacob van Leeuwen is oprichter van Kiwatt, de producent van batterijen voor de zakelijke markt. Hij ziet het niet zo somber: ‘Schaalvoordelen kunnen helpen om de initiële kosten te verlagen en de return on investment te verbeteren. Het gebruik van financieringsmodellen zoals leases, power purchase agreements (PPA’s) en community solar-projecten kan helpen om de drempel voor investeringen te verlagen en de toegang tot batterijopslag te vergroten.’ Ook zullen volgens hem slimme technologieën en energiebeheersystemen helpen om de efficiëntie en het rendement van batterijen te maximaliseren.
Henry Lootens, oprichter van Vigleco, vindt subsidie of andere financiële ondersteuning altijd een slecht idee. Thuisbatterijen en grootschalige batterijen kunnen volgens hem ook zonder financiële ondersteuning rendabel blijven. Lootens: ‘Dat kan door incentives te veranderen, denk daarbij aan het anders inregelen van nettarieven zoals in België gebeurt met capaciteitstarieven. Het verkopen van batterijen is geen doel op zich, maar een middel om een doel te bereiken. Inzetten op meer flexibilisering van verbruik is de eerste stap. De laatste stap is die flexibiliteit aanvullen met opslag.’ Lootens bepleit een veel actievere inzet van batterijen bij congestiemanagement. ‘Daar is nu weinig aandacht voor, omdat er op andere energiemarkten simpelweg meer te verdienen is. Het zal een kwestie van tijd zijn voor die markt zichzelf kapot heeft gekannibaliseerd en we verstandiger dingen met opslag kunnen doen, zoals het net écht ondersteunen.’
Ook Dennis van der Meij van Solar Engineering denkt dat de markt best zonder subsidiëring kan. ‘De roep om subsidie gebeurt dikwijls op basis van valse sentimenten, niet-bestaande tegenstellingen of slechte vergelijkingen met omringende landen. De roep om ondersteuning heeft meestal twee oorzaken: het willen van een extreem korte terugverdientijd of het niet begrijpen van de juiste inzet van batterijopslagsystemen.’
‘Een batterij is zonder financiële ondersteuning rendabel als je problemen achter de meter oplost bij klanten. Het verhogen van zelfconsumptie zorgt voor minder ingekochte energie en dus voor lagere energierekeningen. Inzetten op peakshaving zorgt voor uitbreidingsmogelijkheden of verlaging van vastrechtkosten. Back-up-vermogen zorgt voor noodvoorziening en meer onafhankelijkheid. Er zijn legio voorbeelden waar de batterij problemen oplost met dalende kosten als gevolg.’

Tekst: Mari van Lieshout
Fotografie: DNE Research, iStock

Meer weten over innovatieve technieken en ontwikkelingen?
Meld u dan nu aan voor onze gratis nieuwsbrief