Januari 2020

Deense BENG: balans tussen energie en comfort

Opvallend

Qua weer en klimaat is Denemarken te vergelijken met Nederland. Ook qua energiegebruik ontloopt Denemarken ons land niet veel. Circa 41 procent van de totale energieconsumptie komt ook daar voor rekening van de gebouwde omgeving. Toch zijn de beng-eisen er strenger en let het land meer op de balans tussen energie en comfort, vooral bij renovatie en nieuwbouw, zoals twee grote projecten in Kopenhagen laten zien.

Hoewel de energietransitie in Denemarken op veel vlakken overeenkomt met die in Nederland, springen twee verschillen onmiddellijk in het oog: het aandeel duurzame energie en het aandeel warmtenetten. Bijna de helft van alle stroom in het land wordt opgewekt door windparken (circa 5 GW) terwijl ruim 60 procent van de gebouwde omgeving haar warmte uit wijkverwarming haalt, vooral uit wkk-installaties en in mindere mate uit biomassacentrales. Door de eisen voor ruimteverwarming vanaf 1990 steeds verder aan te scherpen, is de CO₂-uitstoot sinds die tijd met meer dan de helft verminderd. Vanaf 2030 wil het land niet langer elektriciteit opwekken uit kolengestookte centrales zodat in 2035 energieneutraliteit in de gebouwde omgeving wordt bereikt. Met bijna 30 procent duurzame energie in 2019 heeft het land de eu-doelstellingen ruimschoots gehaald.

Deense BENG

Hoe vertaalt de Deense energietransitie zich nu naar de eu-standaard voor beng – of in dit geval nzeb: nearly zero emission buildings – die vanaf 2020 voor nieuwe gebouwen en renovatieprojecten van kracht wordt? Vanaf het begin van deze eeuw heeft het Deense Energieagentschap in eerste instantie vrijwillige doelen voor bouweisen gesteld, respectievelijk de Building Class 2010, 2015 en 2020. Die laatste klasse komt overeen met nzeb: residentiële gebouwen mogen niet meer dan 20 kWh/m² primaire energie per jaar voor tapwater, ruimteverwarming en ventilatie verbruiken, ofwel een halvering ten opzichte van 2006. Daarnaast moet zowel nieuwbouw als renovatie voldoen aan een hele trits specificaties voor warmtepompen, boilers, zonnecollectoren, warmtenetten, isolatie en ventilatie.

Comfort bewaren

Een standaard Deens gebouw voor meerdere families bestaat uit vier verdiepingen met twee eenheden op elke verdieping in minstens twee trappenhuizen. Voor ruimteverwarming zijn de meeste gebouwen op wijkverwarming aangesloten. Richtlijnen of doelstellingen voor bio-energie kent het land niet. Wel besteedt de Deense wetgever in haar nZEB-eisen meer aandacht aan comfort en binnenklimaat dan Nederland dat doet. Zo moeten de buitenmuren sterk geïsoleerd zijn (minimaal 0,30 W/m²K) terwijl gebalanceerde ventilatie met minimaal 1,08 m³/h/m² voor nieuwe gebouwen verplicht is gesteld. Tevens staat er maximum op oververhitting: onder het nieuwe nzeb-regime mogen vertrekken niet meer dan 100/h/a boven de 26 °C uitkomen, en maximaal 25 uur per jaar boven de 27 °C. Het Deense samenwerkingsverband Bedre Bolig (Better Homes), opgestart door Velux, Rockwool, Danfoss en Grudfos, is voorzichtig positief. Aan dit initiatief nemen sinds 2014 ruim 3.500 aannemers, vijf banken en een keur aan andere partijen deel. Ze leveren onder meer training en digitale gereedschappen om renovatieprojecten zonder last voor de eindgebruiker uit te voeren. Volgens Bedre Bolig moet het niet zo zijn dat de focus op CO₂-reductie en energie-efficiëntie in de nZEB-eisen leidt tot een verslechtering van de sociale aspecten – zoals brandveiligheid, comfort en gezondheid – in de gebouwde omgeving.

Gemeenten

Gemeenten hebben onder het Deense energie- en klimaatplan, in januari 2019 aan het Europese parlement gepresenteerd, een cruciale rol in de energietransitie. Sterker nog, zodra gemeenten met nieuwe gebouwen en renovatie aan de slag willen gaan, is het voor nzeb voorgeschreven dat ze ppp (publiek privaat partnerschappen) met marktpartijen aangaan om de bouw- en exploitatiekosten te verminderen. Zeven grote Deense steden, verenigd in de Deense ‘Energy town alliance’, trekken de kar voor nzeb en willen binnen 10 jaar energieneutraal zijn. Ook zijn er de laatste jaren steeds meer esco’s (energy service companies) bij gekomen. Volgens het Deense ministerie van Energie en Klimaat maken tegenwoordig bijna een kwart van alle gemeenten gebruik van de esco-aanpak.

Kopenhagen

Een van de voorlopers in het behalen van nzeb is Kopenhagen. Ruim anderhalf jaar geleden heeft de eib een lening van 100 miljoen euro aan Fastighets AB Balder verstrekt. De projectontwikkelaar gaat daarvoor twee nZEB-complexen in hart van de stad neerzetten. De zes gebouwen krijgen 660 appartementen die nauwelijks energie gebruiken: het gemiddelde gebruik ligt volgens prognoses op 18 kWh primaire energie per m²/a voor tapwater, ruimteverwarming en ventilatie. De verwachte energiebesparingen zijn 764 MWh/a, vergeleken met Building Class 2015.

Tekst: Tseard Zoethout, freelance journalist.
Fotografie: Industrie