Wie verwijzingen op internet letterlijk neemt, komt bij ‘circulair’ al snel op iconische ronde gebouwen uit. Maar welke zijn circulair te noemen, in de nieuwe betekenis van het woord? ‘Svart’, een in 2021 te realiseren hotel aan de Holandsfjorden boven de poolcirkel, komt er dichtbij. Nauwkeurig geplaatste zonnepanelen zullen op het gebouw worden geplaatst, de palen waar de constructie op rust herinneren aan traditionele vissershuizen.
‘Svart’ komt aan de tong van de ‘Svartisen’ te liggen, een van de grootste van de ruim 2.500 gletsjers die net boven de poolcirkel in het noorden van Noorwegen in de Holandsfjorden uitkomt. De naam ‘Svartisen’ betekent ‘zwart ijs’, zo genoemd omdat millennia oud ijs een donkerblauwe, bijna zwarte kleur heeft: net als in het Oudgrieks staat zwart in het Oudnoors gelijk aan ‘diep donkerblauw’. Een van de uitlopers van de ‘Svartisen’ is de Engabreen, vlakbij Holandsvik in de gemeente Norland. Of Holandsvik en Holandsfjorden naar Holland verwijzen, is niet bekend. Wel is het zo dat de Republiek al vóór de reizen van Willem Barentsz enorme hoeveelheden hout uit Noorwegen liet importeren, onder meer voor schepenbouw en het Paleis op de Dam, dus het klinkt aannemelijk. Norland blinkt uit door zijn vergezichten, natuurschoon en meer: de Engabreen kan immers makkelijk worden bereikt – een wandeling van ruim 3 uur of 1 uur per fiets – waardoor het een van de meest toegankelijke gletsjers van het land is.
Zoninval
‘Svart’ zal het eerste hotel boven de poolcirkel worden dat meer energie opwekt dan gebruikt. Voor zuidelijker landen zou dat geen probleem zijn, voor Noorwegen met veel minder lichtinval gedurende ruim de helft van het jaar, echter wel. Zomerdagen lijken eeuwen te duren, ’s winters en ’s nachts bij heldere hemel, verschijnt vaak het poollicht (aurora borealis), flitsend, pulserend, vaak minutenlang aanhoudend. De energie van de zon zo optimaal mogelijk benutten is dus uitdagend voor de ontwikkelaars: Arctic Adventures, een dochter van Miris Eiendom, wil duurzaam toerisme bevorderen, Snøhetta is het architectenbureau en Powerhouse – een samenwerkingsverband van vastgoedontwikkelaar Entra, Snøhetta, ngo Zero en consultancy Asplan Viak – realiseert de laatste jaren steeds meer energieneutrale gebouwen, onder andere in Oslo. Aan de voet van de Almlifjellet, het gebergte van waaruit de Svartisen zich naar de Holandsfjorden beweegt, moeten ze voor ‘Svart’ nauwkeurig de inval van de zon berekenen. Het resultaat werd een circulaire vorm om zoveel mogelijk zonnestroom uit de pv-panelen, vervaardigd met Noorse waterkracht, te oogsten. Dat maakt ‘Svart’ een ‘Powerhouse’, een inmiddels gepatenteerd concept.
Powerhouse
Om de rigoureuze standaard van ‘Powerhouse’ te halen, zal een complex 60 jaar meer energie moeten produceren dan gebruiken, niet alleen voor dagelijks gebruik, maar ook voor de materialen vanaf productie tot renovatie en ontmanteling. De Noorse standaard gaat dus veel verder dan enkel energie-efficiëntie en opwekking. Als het ontwerp wordt gerealiseerd, zal ‘Svart’ uit pv en geothermische bronnen (die warmtepompen aansturen) zijn eigen energie opwekken en ruim 85 procent minder energie dan een doorsnee hotel verbruiken. De kamers met panoramisch uitzicht over de Holandsfjorden of de ‘Svartisen’ zullen strategisch worden geplaatst, net als de restaurants en terrassen. De terrassen, deels afgescheiden van de rest, zorgen dan voor een spel van donker en licht op de façade. ‘Bouwen in een dergelijke, bijna ongerepte natuur brengt verplichtingen met zich mee’, zegt Kjetil Trædal Thorsen, een van de oprichters van Snøhetta. ‘Voor ons is het belangrijk om een hotel te ontwerpen dat een minimale ecologische voetafdruk achterlaat. Een energiepositief, low-impact hotel blijkt essentieel te zijn om een toeristische bestemming te scheppen waarin de omgeving wordt gerespecteerd.’
Fiskehjell
De ontwikkelaars zouden echter geen Noren zijn als ze niet nadrukkelijk naar de geschiedenis in ‘Svart’ zouden verwijzen. Voor ‘Svart’ worden geen energie-intensieve materialen als staal en beton gebruikt, maar voornamelijk hout. De constructie rust op honderden weersbestendige houten palen die diep in het water steken. De typische A-vorm waarin die zijn neergezet, doet herinneren aan zowel de ‘fiskehjell’ (waarop eertijds vis werd gedroogd) als de ‘Rorbu’, de kleurige huizen waar vissers de zomers doorbrengen. De honderden houten palen geven ‘Svart’ een lichte, bijna transparante uitstraling en zorgen ervoor dat de omgeving nauwelijks wordt belast. Ze hebben tevens een praktische functie: een metersbreed pad fungeert als promenade voor gasten en bezoekers. Kano’s en kajakken kunnen binnenin de cirkel aanmeren waar buitenmensen van lange zomers, van de sterrenhemel of van de aurora borealis kunnen genieten. Ook bestaan er plannen om alle vervoer van en naar ‘Svart’ met elektrische boten en fietsen te laten plaatsvinden.
Tekst: Tseard Zoethout, freelance journalist.
Fotografie: Industrie