Tot 2018 stonden de zes flats aan de Backgårdsgatan, hartje Vårgårda (Zweden), een provinciestadje 70 km noordoostelijk van Göteborg, er troosteloos bij. Na renovatie halen de huishoudens veel energie uit pv-panelen die het overschot met brandstofcellen in waterstof voor verwarming tijdens de donkere dagen kunnen opslaan. Samen met thermische opslag zouden die bronnen en energiedragers ervoor kunnen zorgen dat het hele complex duurzaam off grid kan.
Backgårdsgatan in het Zweedse Vårgårda is een typische naoorlogse wijk uit medio jaren zeventig. Afgezien van wat sporadisch groot onderhoud werd er weinig met de flats gedaan. Gevolg? De buurt ging achteruit, het verloop aan huurders nam tot 20 procent toe en de waarde van de flats daalde jaar-op-jaar. De kosten voor energie, onderhoud en het in bedrijf houden begonnen steeds meer op het budget van de kleine gemeenschap (ongeveer vijfduizend inwoners) te drukken. Er moest snel actie worden ondernomen. Het stadsbestuur en Vårgårda Bostäder (de woningbouwcorporatie) kozen niet voor standaardrenovatie. Jan Thorsson, tot medio februari 2020 directeur van de corporatie, kwam immers al eerder tot de conclusie dat stijgende prijzen voor elektriciteit en warmtenetten de waarde van het vastgoedernstig konden bedreigen.
Waterstofregio
Tegelijkertijd zag hij dat in het driemaal grotere Mariestad, zo’n 100 km noordoostelijker en gelegen aan Vänern, een van de grootste meren van Europa, Electrivillage werd opgetuigd. Tot 2017 stond daar de Elektrolux-fabriek, bekend van de koelkasten en indertijd goed voor vijftienhonderd arbeidsplaatsen. Sinds het verdwijnen van werk (naar lage lonen landen) verandert Mariestad in het knooppunt van duurzame technologie, onder meer door het project van Nilsson Energy waarbij overtollige stroom uit pv-panelen via elektrolyse voor opwekking van waterstof voor voertuigen wordt gebruikt. Dat moet ook in residentiële complexen kunnen, dacht Thorsson. Immers, Hans-Olof Nilsson, een gepensioneerde elektrotechnicus en oprichter van Nilsson Energy, had dat in 2016 al proefondervindelijk bewezen in zijn villa in Agnesberg, aan de linkeroever van de Göte. Nilsson combineerde batterijen met brandstofcellen die overvloedige stroom tijdens de lange zomerdagen in waterstof transformeerden, waterstof dat in de even lange, donkere winters als brandstof voor ruimteverwarming kon dienen.
Off grid
Elke flat krijgt 109 kWp aan pv-panelen, goed voor een productie van 98.000 kWh/a. Verder ondergrondse warmwateropslag en centrale verwarming (met geothermische warmtepompen). Meest opvallend is natuurlijk het waterstofdeel: per flat staat een 5kW-brandstofcel, een 48 V lithium-ionbatterij en een slim verdeelstation. Dat alles wordt gecomplementeerd door waterstofopslag (bij 300 bar) in zes tanks van in totaal 50.000 m3. Vergelijk de werking van het duurzame waterstofsysteem maar met de wet van communicerende vaten: wanneer de batterijen zijn opgeladen en de daarbij vrijgekomen warmte (circa 65 °C) naar de ruimteverwarming en warm tapwater gaat, vloeit de stroom door naar de brandstofcellen en alkaline elektrolysers die per uur 60 Nm3 waterstof maken en in de tanks opslaan. Via het door Nilsson Energy ontwikkelde verdeelstation staan alle flats met elkaar in verbinding: mocht een van de units uitvallen of onderhoud behoeven, dan nemen de andere units de energievoorziening voor liften, warm water en ruimteverwarming over. Zelfs als heel de stad geen stroom meer heeft – en ook het stadswarmtenet wegens elektrische pompen plots weigert – blijven de lichten branden.
Toekomstbestendig?
Volgens Thorssons berekeningen zou de waarde van het eerste flat aan de Backgårdsgatan van sek 7 miljoen na renovatie naar sek 47 miljoen stijgen terwijl jaarlijkse energiekosten van 140 kWh/m2 naar 25 kWh/m2 zouden dalen. Zodra het off grid-energiesysteem volledig is geïnstalleerd, neemt de vastgoedwaarde verder toe naar sek 55 miljoen. Dat bleek echter buiten de waard gerekend: ondanks lange voorbereiding en samenwerking met de plaatselijkebrandweer wilde het districtsbestuur wegens brandgevaarlijkheid geen bouwvergunning afgeven. Aanvankelijk dacht Ulf Bengtsson, interim directeur van Vårgårda Bostäder, dat nog te kunnen oplossen. Totdat deze zomer een jobstijding aan het licht kwam: de kosten voor het waterstofdeel verdubbelden waar die van de renovatie sec toenamen onder een deplorabele financiële positie van de corporatie. Aan het bestuur is in september voorgesteld om de renovatie van andere flats doorgang te laten vinden en het energiedeel af te bouwen. De lessen? Hoe goed een duurzaam off grid concept ook is, de uitvoering daarvan hangt van mensen en middelen af.