Weg met die zon

We hebben een traditie van bouwen waarin licht en lucht een belangrijke rol spelen. En terecht. Zontoetreding en ventilatie zijn essentieel voor gezonde gebouwen en zeker voor woningen. De voordelen van zonlicht zijn onomstreden; de nadelen inmiddels ook. Niemand zont meer zonder zonnebrand en een goede zonnebril is meer dan een fashion-statement; we beschermen onszelf goed tegen de zon. Maar onze gebouwen blijven achter, die zijn onbewust toch nog vooral bedoeld voor de winter.

Dat weerspiegelt ook in onze normen en eisen. Er zijn wel eisen voor thermische isolatie, maar niet voor zonwering. Terwijl oververhitting in de zomer inmiddels minstens zo’n grote uitdaging vormt als de kou in de winter. Zonbewust ontwerpen lijkt niet in het standaardpakket van de architecten­opleiding te zitten en vastgoedbeheerders zijn geen fan van buitenzonwering. Verantwoord omgaan met de zon lijkt in de gebouwde omgeving daarmee nog ver weg.
Hittegolven zoals die van 2019 en 2020 zullen steeds vaker voor komen. De leveranciers van airco’s kunnen de vraag niet bijbenen. Maar domweg wegkoelen associeer ik met paarden achter wagens en verdronken kalveren. Je pakt de oorzaak, de zoninstraling, niet aan, maar het gevolg: de te hoge binnentemperatuur. Toch moeten we er wel wat aan doen, want leven, werken en zeker slapen in hitte is ongezond, al helemaal voor de meest kwetsbaren, zoals ouderen en kinderen.

Goed isoleren en kierdicht bouwen krijgt wel eens de schuld van die hoge binnentemperaturen. Dat is onterecht, op één onderdeel na: het glas. Want al die zonnewarmte komt voor het overgrote deel via de beglazing naar binnen. Weren van de zoninstraling is daarmee bij uitstek een effectief middel om die opwarming te beperken. Onze gereedschapskist is goed gevuld: overstekken, dieper liggende beglazing, beter glas en natuurlijk de vele vormen van zonwering, van architectuur bepalende lamellen en schuivende panelen tot de bonte verzameling van schermen, doeken en screens. Andere slimme technieken op basis van natuurlijke processen horen ook in die kist, zoals voorzieningen voor zomernachtventilatie: inbraakveilige en regen- en insectenwerende ramen of luiken die je gerust tegen elkaar open kunt zetten in een verkoelende zomernacht.

Maar wat heb je aan goed gereedschap als je het vergeet te gebruiken? Daar wringt de schoen. Zonbewust ontwerpen, bouwen en installeren zit nog onvoldoende in ons DNA. Bij elk plan in elke fase zou zomercomfort op de to-do-lijst moeten komen. In eerste instantie bewust en actief, totdat je als vanzelf gaat denken: ‘Weg met die zon’.